Linux, açıq mənbə kodlu və geniş istifadə edilən bir əməliyyat sistemi olduğu üçün təhlükəsizlik məsələləri burada xüsusi əhəmiyyət daşıyır. İstər fərdi istifadəçilər, istərsə də müəssisələr üçün Linux sistemlərinin qorunması mütləqdir. Bu məqalədə, Linux təhlükəsizliyinin əsas prinsipləri və onun ən mühüm komponentlərindən biri olan SELinux haqqında geniş məlumat verəcəyik.
Linux Təhlükəsizliyinin Əsas Prinsipləri
Linux sistemlərində təhlükəsizlik yalnız bir neçə qayda ilə məhdudlaşmır. Burada multi-layer (çoxqatlı) müdafiə strategiyası tətbiq olunmalıdır. Bu yanaşma sistemin hər səviyyəsində qorunmasını təmin edir.
1. Giriş Nəzarəti və İstifadəçi İdarəetməsi
Linux sistemlərində istifadəçi və icazə siyasətləri ən əsas təhlükəsizlik tədbirlərindən biridir. Hər bir istifadəçiyə yalnız öz fəaliyyətinə uyğun icazələrin verilməsi kritikdir. Administrator hüquqları ilə (root) işləmək yalnız ehtiyac olduğu zaman həyata keçirilməlidir.
Bundan əlavə, Linux sistemlərində sudo mexanizmi istifadə olunur ki, bu da administrator səlahiyyətlərinin yalnız müəyyən əməliyyatlar üçün verilməsinə imkan yaradır.
2. Fayl və Məlumat Təhlükəsizliyi
Linux-un daxili təhlükəsizlik modeli fayl sisteminə əsaslanır. Hər bir faylın sahibi və icazə dərəcəsi mövcuddur. Fayllara yalnız lazımi icazələrin verilməsi və onların şifrlənməsi kiberhücumların qarşısını almağa kömək edir.
Eyni zamanda, firewall və şəbəkə təhlükəsizliyi tədbirləri də unudulmamalıdır. Təhlükəsiz server konfiqurasiyası üçün şəbəkə bağlantıları daim nəzarətdə saxlanılmalıdır.
SELinux: Linux Təhlükəsizliyində İnqilab
SELinux (Security-Enhanced Linux), Linux nüvəsinə daxil edilmiş və NSA tərəfindən hazırlanmış bir təhlükəsizlik moduldur. Onun əsas məqsədi sistemdəki tətbiqlərin və proseslərin fəaliyyətini məhdudlaşdırmaq və yalnız müəyyən edilmiş qaydalar çərçivəsində işləməsinə icazə verməkdir.
SELinux-un ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri məcburi giriş nəzarətidir (Mandatory Access Control – MAC). Bu sistem, Linux-un klassik DAC (Discretionary Access Control) modelindən fərqlənir və daha sərt təhlükəsizlik siyasətləri tətbiq edir.
SELinux və Linux Təhlükəsizliyi Arasındakı Əlaqə
Linux təhlükəsizliyi əsasən üç model üzərində qurulur:
- DAC (İxtiyari Giriş Nəzarəti) – Fayl və resurs icazələri standart Linux icazə sisteminə əsaslanır.
- MAC (Məcburi Giriş Nəzarəti) – SELinux kimi texnologiyalar vasitəsilə proseslər və fayllar daha sərt qaydalarla qorunur.
- RBAC (Rol əsaslı giriş nəzarəti) – İstifadəçilərə yalnız onların roluna uyğun icazələrin verilməsi təmin edilir.
SELinux sistemin təhlükəsizlik strukturunu daha da gücləndirir, çünki burada yalnız istifadəçinin deyil, həm də tətbiqlərin icazələri sərt şəkildə tənzimlənir.
SELinux-un Linux Sistemlərində Üstünlükləri
🔹 Təhlükəsizlik Boşluqlarının Qarşısını Alır: SELinux, sistemdə baş verə biləcək icazəsiz fəaliyyətləri avtomatik bloklayır.
🔹 Zərərli Proqramlardan Müdafiə Edir: Əgər sistemdə bir proses icazəsiz fəaliyyət göstərməyə çalışsa, SELinux onu məhdudlaşdırır.
🔹 Məlumatların Təhlükəsizliyini Artırır: SELinux hər bir fayla və prosesə təyin edilmiş təhlükəsizlik etiketi ilə nəzarət edir.
🔹 Minimal Hüquq Prinsipini Tətbiq Edir: Hər bir proqram yalnız lazımi icazələrlə işləyir, artıq hüquqlar verilmir.
SELinux-un Çatışmazlıqları
❌ Konfiqurasiyası Mürəkkəbdir: SELinux-un tətbiqi və idarə edilməsi bəzi hallarda çətin ola bilər.
❌ Bəzi Tətbiqlərlə Uyğunlaşmaya Bilər: Xüsusilə köhnə proqramlar SELinux-un qaydalarına uyğun işləməyə bilər.
❌ Yanlış Ayarlar Xidmətlərin İşləməsinə Mane Ola Bilər: Təhlükəsizlik səviyyəsi yüksək olduğu üçün bəzi xidmətlər avtomatik bloklana bilər.
Nəticə
Linux təhlükəsizliyi kompleks və çoxsəviyyəli bir yanaşma tələb edir. SELinux bu yanaşmanın ayrılmaz hissəsidir və Linux serverlərinin qorunmasını daha effektiv edir.
Hər bir Linux istifadəçisi və administratoru SELinux-un funksionallığını anlamalı və onu sistemində tətbiq etməyi düşünməlidir. Təhlükəsizliyə öncədən düşünülmüş və sistemli yanaşma gələcəkdə baş verə biləcək kiberhücumların qarşısını almaq üçün vacibdir.
🔹 Sizin fikriniz nədir? SELinux-u istifadə edirsinizmi? Şərhlərdə fikirlərinizi bizimlə paylaşın!
